Στην ήσυχη παραλία της Κώμης στη Χίο, μόλις πέντε μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, αναπαύεται το κουφάρι ενός πολεμικού πλοίου που κουβαλάει μια ξεχασμένη ιστορία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το τουρκικό τορπιλοβόλο Demir Hisar («Σιδερένιο Κάστρο») αποτελεί ένα σπάνιο απομεινάρι της οθωμανικής ναυτικής παρουσίας στο Αιγαίο.
Το πλοίο κατασκευάστηκε το 1906 στα γαλλικά ναυπηγεία Schneider στο Chalons-sur-Saône και παραδόθηκε το 1907 ως το πρώτο από τέσσερα ομοιότυπα τορπιλοβόλα του Οθωμανικού Ναυτικού2. Με μήκος 40,2 μέτρα, πλάτος 4,40 μέτρα και βύθισμα 1,90 μέτρα, το Demir Hisar σχεδιάστηκε για ταχύτητα 26 κόμβων, αν και στην πράξη δεν ξεπερνούσε τους 11–16 κόμβους2.
Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων, όπως του Γεώργιου Δαμαλά από την Καλαμωτή, ένα ανοιξιάτικο πρωινό του 1916 (ή κατά άλλες πηγές 16 Απριλίου 1915), το Demir Hisar καταδιώχθηκε από συμμαχικά πλοία και βομβαρδίστηκε στα ανοιχτά της Κώμης. Αναγκάστηκε να προσαράξει με ορμή στην ακτή, ενώ μέρος του πληρώματος—Τούρκοι ναύτες και Γερμανοί αξιωματικοί—σκοτώθηκαν. Οι υπόλοιποι διέφυγαν ή συνελήφθησαν από τις ελληνικές αρχές.
Μετά την προσάραξη, το πλοίο ανατινάχθηκε από τους Βρετανούς, αν και οι συνθήκες της καταστροφής παραμένουν ασαφείς. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για αυτοβύθιση, ενώ άλλες για στοχευμένη ανατίναξη.
Το σκαρί του Demir Hisar παραμένει ορατό σε βάθος μόλις 5 μέτρων, προσβάσιμο ακόμη και σε ερασιτέχνες δύτες. Δεν είναι μόνο ένα εντυπωσιακό κατάλοιπο του πολέμου, αλλά και κομμάτι της συλλογικής μνήμης των κατοίκων της Καλαμωτής και της Κώμης.
