Η τελετή, εκτός από τα αποκαλυπτήρια, θα περιλαμβάνει επιμνημόσυνη δέηση, χαιρετισμό από τον Δήμαρχο Δυτικής Λέσβου, Ταξιάρχη Βέρρο, και κατάθεση στεφάνων. Επιπλέον, ο καθηγητής Χάρης Κοντοσφύρης, ο οποίος είχε την επιμέλεια του έργου, θα παρουσιάσει τη διαδικασία δημιουργίας του μνημειακού χώρου και της προτομής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην τελετή θα παρευρεθεί αντιπροσωπεία της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων.
Στη συνέχεια, στην αίθουσα του Πολυκέντρου Πολιχνίτου, θα πραγματοποιηθεί ομιλία από τον Συνταγματάρχη (ΠΖ) Παναγιώτη Νάκο, ιστορικό της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, με θέμα «Η μάχη της Κρήτης και ο ήρωας Εύελπις Γιώργος Κουβελίδης».
Σε δήλωση του, ο Δήμαρχος Δυτικής Λέσβου αναφέρει σχετικά:
«Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου και οι συμπατριώτες του Πολιχνιάτες αλλά και οι Μικρασιάτες του Δήμου μας, μαζί με τους Κρητικούς της Λέσβου τιμάνε, 84 χρόνια μετά την θυσία του, έναν 19χρονο ήρωα. Τον Εύελπη Γιώργο Κουβελίδη.
Ένα προσφυγόπουλο στον Πολιχνίτο, από τα Άγια χώματα της γης της Ιωνικής Σμύρνης, που το Σεπτέμβριο του 1940 διάλεξε το δύσκολο δρόμο της Σχολής Ευελπίδων αντί για τον εύκολο για την εποχή, δρόμο της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Για έναν και μόνο λόγο. «Γιατί η πατρίδα κινδυνεύει». Πού έχυσε το αίμα του για αυτήν την πατρίδα στα άγουρα του ακόμα νιάτα. «Ωραίος ως Έλληνας» καταπώς λέει ο ποιητής.
84 χρόνια μετά, δεν εξοφλούμε το χρέος τιμής του τόπου, στον ήρωα.
Το χρέος αυτό δεν εξοφλήθηκε ούτε με την ανακατασκευή του μνήματος του στο νεκροταφείο του Πολιχνίτου φέτος το Μάιο, όπου τοποθετήσαμε τα λείψανα του μαζί με αυτά των γονιών του. Γιατί τόσα χρόνια, τόσοι και τόσοι, έλεγαν αλλά δεν έπρατταν.
Δεν εξοφλείται με τη κατασκευή του μνημείου του στην πλατεία του Ηρώου και της προτομής του, τη δημιουργία των οποίων αναθέσαμε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και στους καθηγητές της Χρήστο Τσώτσο και Χάρη Κοντοσφύρη. Οι οποίοι και μας παραδίδουν ένα αληθινό έργο τέχνης.
Δεν θα εξοφληθεί όμως και από το επόμενο βήμα μας. Αυτό της συντήρησης της οικίας Κουβελίδη – τελευταία προσφορά της προσφυγικής οικογένειας στον τόπο μας – ώστε να στεγαστεί εκεί εκτεθειμένη μουσειολογικά σύγχρονα, η λαογραφική συλλογή του Πολιχνίτου. Μαζί και μια αίθουσα της ιστορίας του Γιώργου και των γονιών του. Της ιστορίας των Μικρασιατών του Πολιχνίτου.
Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου καταθέτει ένα δάφνινο στεφάνι μνήμης στο μνημειακό χώρο για το δικό μας «μικρό ήρωα».
Και τον παραδίδει στη νέα γενιά ως αφορμή έμπνευσης και πίστης στη συνέχεια ενός τόπου που γεννά ήρωες».
Ο εικαστικός καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, υπεύθυνος για τη δημιουργία του χώρου, αναφέρει σχετικά με το έργο που θα παρουσιαστεί:
«Η προτομή του Κουβελίδη, έργο του γλύπτη Χρήστου Τσώτσου, δεν αποτελεί απλώς μια αναμνηστική γλυπτική δημιουργία. Κατασκευασμένη από μπρούντζο, εστιάζει στο βλέμμα του ήρωα πίσω από τα γυαλιά του: στον δεξιό φακό αποτυπώνονται οι ορίζοντες των τελευταίων θαλασσών που αντίκρισε – το Κυθήρειο, το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Κρητικό πέλαγος. Στον αριστερό, οι διακεκομμένες ευθείες σχηματίζουν έναν σταυρό, υποδηλώνοντας τη στιγμή του θανάτου του νεαρού ήρωα. Ο γλύπτης δεν εξωράισε το βλέμμα, αλλά απεικόνισε την τραγικότητα του θανάτου ως μια στιγμή που ξαναζούμε, παρατηρώντας το γλυπτό πορτρέτο. Οι γραμμικές λεπτομέρειες και τα σημάδια από τα εργαλεία δίνουν ζωή στη μορφή, προσδίδοντάς της μια σχεδόν ζωγραφική και σχεδιαστική ποιότητα. Το μνημείο επιτρέπει στον θεατή να αντιληφθεί τον ήρωα ως ώριμο, γεμάτο εμπειρίες, παρά τη νεαρή του ηλικία — ένα ιδιαίτερο στοιχείο για ένα μνημείο νεαρού ήρωα.
Η τοποθέτηση του γλυπτικού συνόλου δίπλα στο μνημείο πεσόντων, και η ελαφρά δυτική κλίση της βάσης, κατευθύνουν το βλέμμα του ήρωα προς την ανηφόρα του Καρδώνα, την οικία Κουβελίδη και το πρατήριο καυσίμων του πατέρα του, αμέσως μετά το ξενοδοχείο. Η βάση από Ιγνιμβρίτη, σε συνδυασμό με τον τοπικό λευκό βράχο του Πολυχνίτου, δημιουργεί μια έντονη αίσθηση μνήμης· σκιές από πέτρα Ιγνιμβρίτη απλώνονται προς το πίσω μέρος της βάσης, προοπτικά ανεβαίνοντας προς το πεζούλι του κήπου — καμπυλωτά ακανόνιστες, σαν το «ρέον αίμα» που φέρει ανάγλυφα ο καβαφικός στίχος — με σκοπό να ενωθούν με τον επανατοποθετημένο τοπικό λευκό βράχο Ιγνιμβρίτη του Πολυχνίτου. Το ξεχωριστό κομμάτι λευκής κίσσηρης, επιβλητικό στην τυχαία του τομή, φέρει έναν διακριτικό σπειροειδή σχηματισμό πορφυρού ιζήματος, στην παλμικότητα της καρδιάς του ήρωα κατά τη στιγμή του πυροβολισμού.
Η ιστορική ευαισθησία του Στρατή Μπαλάσκα και η τεχνική υποστήριξη των Βαγγέλη Ζαροδημητράκη, Νεκτάριου Πανσέληνα και Γιάννη Αφεντούλη, η χύτευση από τον Νικόλαο Γαβαλά, καθώς και η πολυετής διατήρηση της μνήμης του ήρωα, σαν άσβεστο καντήλι, από τον Στρατή Πάντα, συνέβαλαν αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του έργου.
Η σύνθεση στον χώρο και ο φωτισμός επιτρέπουν την αισθητή παρουσία του Κουβελίδη από κάθε οπτική γωνία.
Το μνημείο δεν τιμά μόνο έναν νέο που θυσιάστηκε για την πατρίδα, αλλά ενσαρκώνει τις έννοιες της αρετής, του θάρρους και της αυτοθυσίας.
Η θυσία του Γεωργίου Κουβελίδη παραμένει επίκαιρη, όχι ως απλή ιστορική αναφορά, αλλά ως ζωντανό μήνυμα ηθικής και ιστορικής μνήμης — μια διαρκής υπενθύμιση ότι η αρετή και η αφοσίωση στο καθήκον έχουν αξία, ακόμα και μπροστά στην ήττα και στο σκοτάδι της εποχής.
Όλα αυτά πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της δημαρχίας του Ταξιάρχη Βέρρου και της αντιδημαρχίας του Γιώργου Αλάνη, με την Προεδρία του Συμβουλίου της Κοινότητας Πολιχνίτου της Ιωάννας Καλαθά, τιμώντας τον Γεώργιο Κουβελίδη, τον άδικα χαμένο Ευέλπιδα. Το μνημείο του Γεωργίου Κουβελίδη δεν είναι απλώς μια αναθηματική στήλη, αλλά ένα μήνυμα τιμής προς τον νέο που έπεσε υπερασπιζόμενος την ελευθερία. Είναι μια γλυπτική εικόνα του, που θα ενώνει τις γενιές».
Για τον Γιώργο Κουβελίδη
Ο Γιώργος Κουβελίδης, γεννημένος στη Σμύρνη και με καταγωγή από το Αξάρι της Μικράς Ασίας (παιδί του Νικόλαου και της Ευανθίας), βρήκε καταφύγιο στον Πολιχνίτο. Ξεχώριζε για τον μοναδικό συνδυασμό νεανικού σφρίγους και ώριμης αίσθησης ευθύνης και ηθικής ακεραιότητας.
Ένα απόσπασμα έκθεσής του αποκαλύπτει έναν έφηβο που αγαπούσε την ειρήνη, τη δημιουργικότητα, την ανθρωπιά και τον σεβασμό στους νόμους της Πολιτείας. Τον προβλημάτιζε το ερώτημα ποια θα έπρεπε να είναι η στάση του ανθρώπου μετά από έναν πόλεμο, σε αντίθεση με τη στάση του στον πόλεμο, για την οποία δεν είχε αμφιβολίες.
Μαθαίνει ξένες γλώσσες, γίνεται μέλος φυσιολατρικού συλλόγου, συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις και γράφει θεατρικά έργα, μεταφράζει κείμενα, γράφει ποιήματα και πεζά, μαθαίνει χορούς με τους συμμαθητές του, εκδίδει ένα λογοτεχνικό περιοδικό, παρακολουθεί μαθήματα κιθάρας και διακρίνεται στο σχολείο. Εκτός από την οικογένειά του, που τον εφοδίασε με την κοσμοπολίτικη κουλτούρα της Μικράς Ασίας, καθοριστικό ρόλο σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, που θα έκαναν έναν σύγχρονο έφηβο να αισθανθεί ανεπαρκής, έπαιξε και το περιβάλλον της Μυτιλήνης, όπου ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές, καθώς και οι καθηγητές του.
Ο Γιώργος Κουβελίδης εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων στις 2 Οκτωβρίου 1940, δηλαδή, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στις 28 Οκτωβρίου, ήταν πρωτοετής Εύελπις.
Λόγω της ιδιότητάς του ως πρωτοετής, δεν έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, αλλά εκπαιδευόταν μέχρι τη συνθηκολόγηση και την κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα.
Σύμφωνα με τον Στρατηγό Γ.Π. Μπερδέκλη, «Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων θα ακολουθούσε την ίδια μοίρα με τις άλλες στρατιωτικές μονάδες και εγκαταστάσεις στην Αθήνα, παραδιδόμενη αμαχητί στον εχθρό. Οι Εύελπιδες, φλεγόμενοι από πατριωτικό ενθουσιασμό, δεν μπόρεσαν να δεχθούν την ιδέα να καταθέσουν τα όπλα και να δουν την Ελλάδα να υποκύπτει στην εχθρική δύναμη. Ο πατριωτισμός τους οδήγησε σε στάση. Κατάργησαν τη διοίκηση και τους αξιωματικούς που συμφωνούσαν με την παράδοση και όρισαν προσωρινό Διοικητή τον Λοχαγό πολεμικής διαθεσιμότητας Θεμιστοκλή Δανίκα, ο οποίος υπηρετούσε στη Σχολή λόγω του πολέμου. Αυτός ο Λοχαγός, μαζί με τους κατώτερους αξιωματικούς που ηγήθηκαν των στασιασμένων Λόχων και Διμοιριών Ευελπίδων, έφτασαν στην Κρήτη (πολεμώντας, βαδίζοντας και βομβαρδιζόμενοι καθ' όδόν)…».
Μεταξύ των Ευέλπιδων που μετακινήθηκαν στην Κρήτη ήταν και ο Γιώργος Κουβελίδης.
Η Μάχη της Κρήτης διήρκεσε περίπου 20 ημέρες. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο Εύελπις Κουβελίδης σκοτώθηκε.
Στις σελίδες 76 και 77 του βιβλίου του Στρατηγού Γ.Π. Μπερδέκλη, και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «το βάπτισμα πυρός των Ευελπίδων», υπάρχει η πιο αυθεντική αφήγηση και περιγραφή της μεγάλης μάχης της Κρήτης στις 20 Μαΐου 1941 από τον ίδιο τον Στρατηγό, ο οποίος συμμετείχε στη μάχη.
Συγκεκριμένα αναφέρεται:
«…ο Διοικητής των Γερμανών αλεξιπτωτιστών που έπεφταν στην περιοχή του Μάλεμε επεδίωξε να εξασφαλίσει τα δυτικά του ποταμού Ταυρωνίτη για εδαφικό χώρο προς τα Ραπανιανά και το Κολυμπάρι, για να προστατεύσει με τον τρόπο αυτό τα πλευρά των πολεμιστών του, που μάχονταν να ανατρέψουν τις αμυντικές θέσεις των Νεοζηλανδών στο αεροδρόμιο και στον λόφο 107 που δέσποζε του αεροδρομίου. Ένας Γερμανικός λόχος (τάγματος εφόδου) ενισχυμένος με μία διμοιρία, με πολυβόλα και όλμους κινήθηκε στις 10.00 η ώρα από την περιοχή του χωριού Ραπαρινά προς δυσμάς, προς το Κολυμπάρι και πολύ σύντομα πήρε επαφή με τον 1ο Λόχο Ευελπίδων. Η εμπλοκή του Λόχου υπήρξε πλήρης και η Σχολή σε λίγο είχε τον πρώτο της νεκρό. Ήταν ο Εύελπις Ι. Ιατρούλης Νικόλαος. Αμέσως εμπλέκεται στη μάχη και ο 2ος Λόχος. Οι Γερμανοί, έχοντας συντριπτική υπέροχη και με την υποστήριξη της αεροπορίας τους επιτίθενται με όλα τα μέσα που διαθέτουν κατά των θέσεων μας τις οποίες κρατάμε με αυτοθυσία. Κατά το μεσημέρι σκοτώνεται και ο δεύτερος Εύελπις. Ήταν ο Εύελπις Ι. Κουβελίδης Γεώργιος και τραυματίζονται οι Ευέλπιδες Ι. Μιαούλης Ελευθέριος, Μουζάκης Α., Παπαδημητρίου Δημ. και Σωτηρακόπουλος Χρήστος».
Το στρατόπεδο στον Πολιχνίτο φέρει το όνομα «Στρατόπεδο Γεωργίου Κουβελίδη». Επιπλέον, η πατρική του οικία έχει δοθεί ως δωρεά στον τότε Δήμο Πολιχνίτου, λειτουργώντας πλέον ως χώρος φιλοξενίας της λαογραφικής του συλλογής. Σύντομα, αναμένεται να ανακαινιστεί από τον Δήμο Δυτικής Λέσβου.
Τον Μάιο που μας πέρασε, με μέριμνα του Δήμου Δυτικής Λέσβου, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των οστών του ήρωα. Τα λείψανά του, μαζί με εκείνα των γονέων του, τοποθετήθηκαν σε έναν καινούργιο τάφο, κατασκευασμένο σε περίοπτη θέση στο κοιμητήριο του Πολιχνίτου.
